De Voorjaarsnota zal de meeste Nederlanders al jaren zijn ontgaan. Meestal houdt dat ding alleen Haagse incrowd bezig. Het is de jaarlijkse bijstelling van de lopende begroting die in het late voorjaar zijn beslag krijgt. Nu is het anders, want de financiële tegenvallers zijn in korte tijd zo hoog opgelopen dat er grote onderhandelingen gaande zijn in de coalitie over die Voorjaarsnota die ook het grote publiek inmiddels hebben bereikt.
De miljardentegenvallers vliegen om je oren. Bedragen van 15 tot 20 miljard komen voorbij, afhankelijk van wat je allemaal meetelt. Compensatie voor koopkracht, reparatie van de spaartaks, minder geld uit Brussel, meer geld voor Defensie. Er is nogal wat te versleutelen.
Is het dit kabinet aan te rekenen dat het zo snel met zoveel tegenvallers te maken heeft? Niet per se. Het lijkt erop dat er allemaal vrij bijzondere en vrij specifieke dingen spelen. Al blijft het wel opmerkelijk dat er begin december een coalitieakkoord werd gesloten zonder dat er rekening mee werd gehouden dat er eind december een uitspraak van de Hoge Raad zou liggen over de spaartaks die het kabinet flink geld zou gaan kosten. Dat de rechters een streep zetten door box 3 en rechtsherstel eisten was blijkbaar voor de coalitie een totale verrassing.
Wat de coalitie zichzelf wel kan aanrekenen, is dat er nauwelijks een basis ligt voor goede afspraken over deze financiële tegenvallers. Kort samengevat behelst het regeerakkoord: onwijs veel uitgeven ten koste van de staatsschuld en nauwelijks schuiven in de belastingen. Daarmee zijn bij de formatieonderhandelingen al veel moeilijkheden uit de weg gegaan. Door alleen te spenderen en nauwelijks te bezuinigen of iets aan de lasten te doen, zijn politieke tegenstellingen buiten haken geplaatst. Precies die politieke tegenstellingen komt het kabinet nu tegen. Want hoe financier je al die tegenvallers? Ga je snijden in de uitgaven en zo ja, welke dan? Ga je de belastingen verhogen? Van het bedrijfsleven? Van vermogenden? Hiermee zit je meteen in het hart van de politieke verschillen tussen VVD, CDA, D66 en CU. Daarmee is dit de facto een heronderhandeling van het regeerakkoord, precies zoals CDA-leider Wopke Hoekstra een tijd geleden al zei.
Afgelopen donderdagnacht zijn de onderhandelingen voorlopig afgerond. Daarbij werd geen akkoord gepresenteerd. Formeel is dit omdat de coalitie ook de oppositie nog kans wil geven mee te denken. Dat voelt vreemd aan. Zeker als je het commentaar van premier Mark Rutte erover hoort. Volgens hem gaat het nu ‘echt anders dan andere jaren’. Hij zei ‘heel bewust met de gesprekken te stoppen om ook de oppositiepartijen een kans te geven’. Jaja.
Je krijgt toch sterk de indruk dat de nieuwe bestuurscultuur er met de haren bij wordt gesleept als dat goed uitkomt. Ik snap best dat hij de oppositie nodig heeft in de Eerste Kamer. Maar ik kan me niet herinneren dat de formatieonderhandelingen bewust werden gestaakt om eens gezellig met de oppositie te gaan praten. Wat is hier aan de hand? Of de coalitie komt er niet uit en koopt tijd, met de nieuwe bestuurscultuur als schaamlapje. Of er ligt wel degelijk al een akkoord, maar willen ze de oppositie niet te zeer tegen het hoofd stoten.
Het ziet er in ieder geval naar uit dat een deel van de rekening naar het bedrijfsleven wordt geschoven. Dat kan via een verhoging van de vennootschapsbelasting voor kleinere bedrijven, via een hogere belasting in box 2 voor bv’s en/of via de afschaffing van de expat-regeling. Werkgeversclub VNO-NCW is er niet gerust op, maar zoekt ook nog manieren om invloed uit te oefenen op het resultaat. Opvallend genoeg slaan de werkgevers nog een redelijk milde toon aan:
“Van vorige crisissen hadden we toch juist geleerd dat je op zo’n moment niet moet bezuinigen of de lasten verzwaren? Dat is ook helemaal niet nodig met een staatsschuld van 52%.”
In het
FD pruttelt VNO-voorzitter Ingrid Thijssen wel wat. Maar het gestrekte been blijft (vooralsnog) achterwege. Zou zij inschatten dat er nog wel degelijk ruimte is voor haar lobby? Dat nog lang niet alles in kannen en kruiken is?
