De steeds vertraagde langetermijnstrategie van de minister van Volksgezondheid voor de aanpak van corona kwam vrijdag eindelijk door de ministerraad heen. In de eerste uren moesten we het doen met uitgelekt nieuws over het stoppen met GGD-testen. Daarna kwam een summier
persbericht en een weinig inzichtelijke
pdf beschikbaar. Maar inmiddels is de
Kamerbrief van 39 kantjes openbaar gemaakt.
En na lezing heb ik één grote vraag: hoe dan?
Er staan echt zinnige dingen in de brief. Maar waar ik dacht dat een langetermijnplán te zullen lezen, gingen die 39 pagina’s vooral over het proces om tot dat plan te kómen. Het stikt van het ‘streven’ en ‘uitwerken’. De minister is van alles van plan, maar nog veel is onduidelijk en onuitgewerkt. Maar goed, we hebben ook nog wel even tijd tot het coronaseizoen weer aanbreekt.
Een paar observaties:
- De insteek is dat Nederland open blijft. Daar kunnen we alleen maar blij mee zijn.
- Er worden plannen gemaakt om de zorgcapaciteit uit te breiden. De crux zit bij voldoende personeel. Dat wordt nog uitgewerkt.
- De minister wil naast het OMT een MIT installeren, een Maatschappelijk Impact Team. Daardoor zal het kabinet straks niet alleen virologisch/medische adviezen krijgen, maar ook economisch/maatschappelijke.
- Het kabinet gaat werken met vier scenario’s: 1) Verkoudheidscenario, geen druk op zorgsysteem 2) Griep+ scenario, ernstiger verloop van de epidemie, zware belasting op de zorg 3) Continue Strijd scenario, hoog risico op overbelasting van de zorg, door een nieuwe variant die besmettelijker is 4) Worst Case scenario, nieuwe, ernstige variant met veel slachtoffers, overheid moet aan de ‘noodrem’ moeten trekken.
- Onderwijs en kinderopvang krijgen een ‘status aparte’. Dat betekent niet dat scholen nooit dicht moeten, maar ze liggen wel ‘onderop de stapel’. Cynisch commentaar: dat hebben we eerder gehoord.
- Branches moeten komende maanden zelf plannen ontwikkelen die passen bij de vier scenario’s.
- Per 11 april geen testen via de GGD meer. We werken in principe met zelftesten en gaan zelf in isolatie zonder dat GGD ons daarover belt. Hoort bij de eigen verantwoordelijkheid die een grote rol speelt in de nieuwe aanpak. Zicht houden op virus met name via ‘rioolwatersurveillance’.
Je hebt dus grofweg twee sporen: de zorg moet uitgebreid en de samenleving moet voorbereid zijn. Beter sporen zijn nog niet uitgewerkt. Het eerste spoor ligt nadrukkelijk bij het ministerie van VWS.
Voor dat andere spoor is al een paar maanden een team aan het werk dat ministerie-overstijgend werkt. Over dat spoor had ik eind december al
een groot verhaal in de krant, omdat op dat moment brainstormsessies met in totaal 150 mensen werden gehouden. Die sessies moesten tot creatieve, nieuwe aanpakken leiden. Daarvan vind ik in de brief helemaal niets meer terug.
Toen was nog het idee dat we basismaatregelen als mondkapjes, geen handen geven en handen wassen zouden aanhouden. Daar is alleen handen wassen van overgebleven. Daarnaast was het idee we ons op dat ‘griep+’-scenario moesten voorbereiden door de samenleving anders te organiseren. Omdat de kans groot is dat corona als seizoensziekte steeds de kop opsteekt, werden met die 150 mensen ideeën verzameld:
“Iedereen zal dan moeten leven met de seizoenen. Voorbeelden: met heel veel familie samenkomen doe je beter in de zomer. Culturele evenementen voor massapubliek vinden in de zomer plaats en in de winter is er ruimte voor concerten en voorstellingen voor een kleiner publiek van liefhebbers. „Stel, je hebt twee toneelstukken, zo werd in de sessie besproken”, zegt een betrokkene. „Als je weet dat het ene uitverkocht zal zijn, doe je die in de zomer. Het minder bezochte stuk kan dan op 1,5 meter in de winter.””
In het derde scenario (toen waren er nog drie ipv vier) zouden dan beperkingen en lockdowns nodig zijn. Van de sectoren zou worden gevraagd zich ook daarop voor te bereiden:
“Andere voorbeelden, voor het ’noodpakket’: scholen zorgen dat ze een thuisonderwijscurriculum ontwikkelen waarbij kinderen van de kleuterschool een knutselpakket mee naar huis krijgen en middelbare scholen scheikundeproefjes. Restaurants passen hun bedrijfsmodel zo aan dat ze in de zomer volle bak kunnen draaien en met de kerstdagen maaltijdboxen aanbieden waarbij mensen thuis hun viergangendiner in elkaar kunnen zetten.”
Die manier van denken lijkt helemaal opzij gezet. In de plannen van Ernst Kuipers staat dat sectoren plannen voor de vier scenario’s moeten uitwerken. Maar nergens lees ik meer dat we naar de coronaseizoenen gaan leven. Preventie doen we alleen door handen te wassen en te ventileren. En als corona weer de kop opsteekt dan gaan beperkende maatregelen in. Wat die dan zijn? Enkele voorbeelden in de Kamerbrief bij scenario 3:
“Denk daarbij aan het vaker thuiswerken, inzet van het CTB (coronatoegangsbewijs, MV), het aanhouden van de 1,5 meter, capaciteitsbeperkingen en placering. Deze exercitie moet inzicht geven welke maatregelen bij sectoren de voorkeur hebben bij meer ernstige oplevingen van het virus. Deze inzichten helpen bij het leveren van meer maatwerk per sector mochten zwaardere maatregelen nodig zijn.”
En wat te doen in het slechtste geval dat we in scenario 4 belanden?
“De kans dat we in scenario vier, een worst case scenario, terechtkomen is volgens wetenschappers relatief klein, maar niet geheel uitgesloten. Inzet van zwaardere contactbeperkende maatregelen door de overheid is in dit scenario noodzakelijk om ernstige ziekte, hoge sterfte en ontwrichting van zorg en maatschappij te voorkomen. Sluiting van sectoren is daarbij niet uitgesloten. Het fysieke onderwijs ligt daarbij onderop de stapel van maatregelen.”
Ik wil niet cynisch zijn, maar deze twee scenario’s komen me nogal bekend voor. Als corona uitbreekt gaan we de 1,5 meter weer herinvoeren, komen er maximum bezoekersaantallen voor horeca en theaters en moeten restaurants en cafés met vaste zitplaatsen werken. Does that ring a bell? En in het slechtste scenario gaan we in lockdown, waarbij de scholen als laatste aan de beurt zijn.
De besluitvorming zal ook weer hetzelfde verlopen, schrijft de minister. In de minder zware scenario’s kan dat via de reguliere besluitvormingsprocedures. Maar als de situatie heftiger wordt, dan wordt weer de crisisbesluitvorming uit de kast getrokken Dat was precies waar de Onderzoeksraad voor de Veiligheid kritiek op had, omdat dit minder transparant en democratisch controleerbaar is.
Maar er is ook goed nieuws (ahum). Als dit plan goed is uitgewerkt, weten we vooraf precies welke ellende op ons afkomt:
“Om meer voorspelbaarheid te creëren voor sectoren committeert het kabinet zich aan de sectorale voorzorgsmaatregelen en plannen in de eerste twee scenario’s. Een belangrijk verschil met de gebruikelijke besluitvorming tot nu toe zal zijn dat nu meer dan voorheen bekend zal zijn welke maatregelen in welke sectoren genomen kunnen worden.”
We krijgen dus weer nieuwe routekaarten. Maar deze keer gaat het kabinet zich daar wél aan houden. Echt waar.
Kort samengevat: de basis klinkt goed. Nederland openhouden is het uitgangspunt. Naast zorgfactoren worden ook maatschappelijke impact meegenomen in de beslissingen over beperkingen. Maar de grote vraag blijft voor mij: hoe is dit in de praktische uitwerking anders dan wat we de afgelopen twee jaar hebben meegemaakt? Concreet: stel er komt een ziekmakender variant, wat doen we dan precies anders en hoe zorgt het kabinet er dan voor dat we níet in lockdown gaan? Nog steeds lijkt mij dat als de zorg overbelast wordt, Nederland op slot moet. En dan zijn we toch terug bij af?
