Eerst zou het plan er eind januari liggen, toen werd het begin februari, daarna weer eind februari, maar begin maart is het echt zover: het langetermijnplan voor het coronabeleid. Die paar weken meer of minder na twee jaar corona maken dan ook niet meer zoveel uit.
Afgelopen week kregen we wel alvast ‘een doorkijkje’, zoals zorgminister Ernst Kuipers dat noemde. In een
Kamerbrief vol grote woorden kondigde de nieuwe minister ‘een paradigmaverschuiving in het coronabeleid’ aan:
“Het beleid zal niet meer primair gevoerd worden vanuit de belasting van de zorg, maar vanuit een breder perspectief, zowel op de maatschappelijke en sociaal-economische kant als op de zorg.”
Daarbij heeft het kabinet een gloednieuw uitgangspunt:
“We bewegen met de herziene doelstellingen weg van uitsluiting van risico’s naar meer beheersing daarvan en naar een zo normaal mogelijke manier van leven. Het uitgangspunt wordt het openhouden van de samenleving.”
Woorden doen ertoe, weet ook deze nieuwe politicus. Als hij het coronabeleid anders laat klinken dan dat van zijn voorganger Hugo de Jonge dan zullen veel mensen ook denken dat het anders ís. Veel Nederlanders lijken ook te snakken naar zo'n koerswijziging. Daarbij is de primaire inzet in dit doorkijkje ook niet de structurele aanpassing die de samenleving moet doen (zoals een handvol OMT-leden voorstelden, zie de
nieuwsbrief van vorige week), maar gaat vooral het kabinet iets anders doen.
De gedachte is dat niet meer met de oude kabinetsdoelen wordt gewerkt. Bovenaan het lijstje stonden het sturen op een acceptabele belasting voor de ziekenhuizen en bescherming van kwetsbaren. Daar komen twee nieuwe doelen voor in de plaats die Kuipers nadrukkelijk náást elkaar zet:
“We willen daarom naar twee gelijkwaardige en nevengeschikte doelen toe: a) sociaal-maatschappelijke en economische continuïteit/vitaliteit en b) toegankelijkheid van de gehele zorgketen voor iedereen.”
Tot nu toe klinkt het allemaal reuzesympathiek. Maar verandert er de facto iets? Dat is nog maar de vraag.
Opvallend genoegd stelt Kuipers dat het kabinet de nieuwe aanpak al in de praktijk brengt. Met de nieuwe versoepelingen worden immers gecalculeerde risico’s genomen, omdat dat maatschappelijk wenselijk is. Zie je dat er wel degelijk gekeken wordt naar sociale en economische gevolgen van de beperkingen? Ehm… nee. Dat zie ik niet echt. Want ook zonder die nieuwe koers zouden er nu versoepelingen komen. De ziekenhuizen liggen immers niet vol en de ontwikkelingen in veel buitenlanden laten zien dat dat ook niet de verwachting is met deze omicron-variant.
Toch doet Kuipers net alsof dit een nieuwe strategie is. In de doorkijk-brief staat:
“Deze verschuiving heeft het kabinet al in gang gezet. Met het afgelopen besluitvormingsmoment is daar mee begonnen door gecalculeerde risico’s te nemen ten aanzien van de verspreiding van het virus, en de komende tijd zullen de implicaties van deze paradigmaverschuiving voor de langetermijnstrategie uitgewerkt worden.”
En in de aankondiging van mogelijke versoepelingen volgende week staat:
“Op basis van het epidemiologische beeld en tegen de achtergrond van de twee nieuwe kabinetsdoelen, stelt het kabinet nu een aantal versoepelingen voor per vrijdag 18 februari.”
Wat Kuipers hier probeert te doen is voor de hand liggende versoepelingen te verkopen als nieuw beleid. Maar dat is flauwekul. Nieuw beleid kunnen we pas zien als er een nieuwe dreiging is van een overstroming van de ic’s (bijvoorbeeld bij een volgende variant die wél ziekmakender is). Wat gaat het kabinet dán doen? Wegen de risico’s voor de zorg dan minder zwaar mee en de maatschappelijke gevolgen van een dreigende lockdown juist zwaarder? Dat zou een nieuwe koers zijn.
De vraag is echter hoe je dit kunt realiseren. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat je niet zomaar af kunt stappen van de ‘oude’ kabinetsdoelen. De maximale capaciteit op de ic zal altijd een beperkende voorwaarde zijn. Of je moet accepteren dat coronapatiënten naar adem liggen te happen op de parkeerplaats van het ziekenhuis. Dat wil niemand. En bescherming van kwetsbaren? Dat zal ook altijd een taak van het kabinet zijn.
Dan is de vraag hoe je voorkomt dat de maximale capaciteit van de zorg weer zo snel in zicht komt bij een nieuwe coronagolf. Wat moet veranderen in de organisatie van de gezondheidszorg? Hoe moet de samenleving zich aanpassen en voorbereiden? En hoe breng je die twee met elkaar in balans? Dat het openhouden van de samenleving ‘het uitgangspunt’ is, mag ik hopen. Als je dat als een nieuwe koers verkoopt, dan doe je net alsof voorganger Hugo de Jonge de lockdown tot uitgangspunt had gemaakt. Ook dat is natuurlijk flauwekul.
Ik hoop dat Kuipers oprecht zoekt naar een andere aanpak. En natuurlijk kan hij niet op voorhand beperkingen of zelfs een lockdown in alle gevallen uitsluiten. Maar hoe je op een radicaal andere manier een volgende golf opvangt, is geen eenvoudige kwestie. Hopen dat dat worst case scenario zich niet voordoet, zou struisvogelgedrag zijn. Zo lieten we ons na ‘dansen met Janssen’ ook weer overvallen.
Ik kijk uit naar het plan van begin maart, maar blijf voorlopig door de nieuwe woordkeuze van Kuipers heen luisteren. Komende dinsdag bij de persconferentie is alvast een mooie testcase. Wat is echt nieuw en anders? En wat moet vooral nieuw en anders klínken, maar is gewoon coronabusiness as usual?
