Fransman kreeg bredere bekendheid als voorman van Herstel-NL, een initiatief van economen en artsen die pleitten voor een radicaal andere corona-aanpak. Daarbij zou niet meer de hele samenleving moeten zuchten onder collectieve beperkingen, maar moesten de kwetsbaren (grofweg de 60-plussers) gescheiden worden van de niet-kwetsbaren. Zo kon het leven van niet-kwetsbaren doorgaan, terwijl kwetsbaren beschermd zouden worden. Het plan kreeg geen enkele navolging. Niet omdat niemand inzag welke prijs jongeren en veel andere niet-kwetsbaren nu betalen, maar vanwege de onuitvoerbaarheid. En voor sommigen vanwege de niet-ethische kanten aan dit plan.
Libertair Fransman kon moeilijk verkroppen dat de samenleving zoveel vrijheden werden ontnomen. Én dat we daar met z'n allen zo mak in meegingen. Vanaf het allereerste moment van de pandemie zocht hij cijfers, ging hij rekenen en zo kwam hij al heel snel tot de conclusie dat we met zijn allen de risico’s van corona schromelijk overschatten. Zo vroeg hij zich af waarom we geen helm droegen tijdens het fietsen, maar onszelf wel opsloten voor corona. Terwijl de kans op een dodelijk fietsongeluk voor veel leeftijdsgroepen aanzienlijk hoger is dan de kans aan corona te overlijden, zo concludeerde hij op basis van bij elkaar gevonden sterftecijfers.
Ik had al vrij snel moeite met zijn stelligheid. Zeker in die eerste weken en maanden was er nog zoveel onzekerheid. Hoe kun je dan met zoveel aplomb stellen dat alle beleidsmakers het bij het verkeerde eind hebben? Als econoom begreep ik zijn behoefte aan cijfermatige onderbouwing, als mens had ik juist begrip voor de op safe spelende overheden. Daarbij: veel mensen kozen er uit zichzelf al voor om veel voorzichtiger te doen. Ik weet nog goed hoe wij in de eerste lockdown mensen meden, domweg omdat we heel bezorgd waren voor het onbekende.
De radicaliteit van Fransman ging steeds verder. Hij zag dat zijn Herstel-NL geen poot aan de grond kreeg in de politiek en ook amper in de publieke opinie. Zelfs niet toen gevestigde namen als Coen Teulings (oud-Centraal Planbureau) en Barbara Baarsma (Rabobank, SER) zich aan het initiatief verbonden. Sterker nog, toen Herstel-NL voor een activistische reclamecampagne koos, vertrokken die gevestigde namen. Fransman suggereerde dat hier politieke krachten aan het werk waren, de betrokkenen ontkenden dat.
Daarna bleef hij vasthoudend, met name in zijn tweets. Er ontstond verwijdering met veel van zijn contacten. Anna Dijkman van het FD beschreef dat
treffend:
“We dreven verder van elkaar af. In het debat werd Robin steeds feller, nam steeds radicalere standpunten in —in de ogen van velen zelfs gevaarlijke — en duldde geen tegenspraak meer. Ik vermeed het gesprek en hoopte dat we elkaar na corona weer zouden vinden. Dan zouden de unieke dwarsdenker en ik nog eens een stevige discussie voeren, agree to disagree en het glas heffen.”
Zijn activisme leidde zelfs tot
een breuk met zijn werkgever De Argumentenfabriek:
“De radicale tweets stootten ons en ook vele klanten tegen de borst. We hebben er veel met hem over gepraat. Robin bleef echter bij zijn overtuiging dat hij dit moest doen. Hij maakte zich écht ernstig zorgen over wat in zijn ogen de teloorgang was van de rechtstaat en van de vrijheid. Robin had daarbij een haast Lutheraans gevoel van ‘Hier sta ik, ik kan niet anders’. Die houding was op een gegeven moment niet meer verenigbaar met de rationele, objectieve en waarheidlievende basishouding die hoort bij De Argumentenfabriek. We zijn in goed overleg uit elkaar gegaan.”
Het is schrijnend dat het zover moest komen. Maar het is ook mooi dat De Argumentenfabriek beschrijft hoe ook zijn radicaliteit integer was. Hij vocht voor iets waar hij werkelijk in geloofde. Toch heb ik er heel gemengde gevoelens over. Het is zo jammer dat hij hier zo ver in ging dat hij afscheid nam van tal van zijn contacten. Dat hij - in mijn optiek - in een tunnel van het eigen gelijk terechtkwam.
Die houding had eerder zoveel goeds en verfrissends gebracht. Fransman werkte in de financiële sector en was lid van de VVD. Maar hij viel daarin juist op door zijn verrassende ideeën en pleidooien. Al heel vroeg kraakte hij het toeslagensysteem als een ‘rondpompcircus’. Hij maande vakbonden om hogere lonen te eisen. Hij steunde diezelfde vakbonden in hun eis om het minimumloon verhoogd te krijgen. Hij hekelde de doorgeslagen spaarzucht van Nederlanders. Dat leidde tot het interessante boek Sparen is geen deugd. Ik mocht destijds zijn boekpresentatie leiden, waar hij in gesprek ging met DNB-president Klaas Knot.
Steeds zocht hij het economische debat op. En wilde hij graag uitleggen hoe dingen écht werkten. Met als opmerkelijk hoogtepunt zijn
Duplo-filmpjes voor website Das Kapital. Met meegebrachte blokken van zijn kinderen wist hij zelfs de kwantitatieve verruiming door de Europese Centrale Bank inzichtelijk te maken. Hier was een bevlogen docent aan het werk.
Al die jaren werkte hij voor een bank, een toezichthouder, een adviesbureau, maar steeds was hij vooral van zichzelf. Hij zocht altijd de ruimte om zijn oorspronkelijke gedachten te ventileren. Zo deed hij dat tot het bittere eind. Dat juist hij, kritisch op het coronabeleid én kritisch op de vaccinatiedrang, zou komen te overlijden aan corona is ronduit afschuwelijk. Hij wist dat deze kans heel klein was, maar niet nul.
