En toen zaten we in lockdown. Kun je zeggen de lockdown die wist dat zou komen? Misschien is dat iets te cynisch. Maar dat het kabinet het niet ging redden met de halfslachtige lockdown van de afgelopen weken was wel duidelijk. Het blijft raadselachtig hoe men dacht met minder strenge maatregelen dan in het voorjaar en een lager gevoel voor urgentie, minder paniek en bezorgdheid tóch eenzelfde resultaat wilde behalen.

Een illustratief verschil tussen toen en nu: toen sloten winkels vrijwillig de deuren omdat ze geen idee hadden wat de risico’s waren en niet geprepareerd waren. Nu zochten winkels juist de muizengaatjes om ondanks de lockdown toch open te blijven. Het kabinet had in het voorjaar de totale onzekerheid bij de bevolking mee, nu had het de onbezorgdheid bij de bevolking tegen.

Het leidde tot koddige taferelen. Op de laatste maandag dat het kon, stonden mensen in de rij voor de Hema om snel nog kerstballen in te slaan. De kerstballenverkoop zou immers niet tot het essentiële deel van de detailhandel behoren. En terwijl premier Rutte ons bezorgdheid probeerde bij te brengen, verdrongen mensen zich nu het nog kon. Onze verslaggevers vroegen deze mensen of ze het eens waren met de strenge maatregelen. En dat waren de meesten.

Het is zo'n prachtig voorbeeld van hoe dat werkt in onze hoofden. We willen als collectief strenge maatregelen opgelegd krijgen, maar als individu gaan we er nog snel even op uit. Rutte, sluit ons op, roepen we in koor. Want onze winkeldrang is sterker dan onszelf. Je kunt daar boos over doen. Maar ik doe dat niet, want ik vind het heel herkenbaar. Ik heb zelf die maandag niet in de rij gestaan. Maar is het niet zo dat inmiddels iedereen de corona-regels een beetje naar eigen inzicht plooit?

Dat zelfs de scholen werden gesloten, verbaasde me overigens wel. Tijdenlang hield het kabinet zich stil over de problemen op de middelbare scholen. Vorige week nog schreef ik over het RIVM dat stilletjes de inzichten over de besmettingsrisico’s van middelbare scholieren aanpasten op de site. Maar over het algemeen werd ontkend dat er een groot probleem in het voortgezet onderwijs aan het ontstaan was. Plots werd dat onderkend door de lockdown, leek het. Maar premier Rutte maakte er inhoudelijk weinig woorden aan vuil:

Wat precies de onvermijdelijkheid ervan was, bleef onduidelijk. Dat daarbij ook de basisscholen dichtgingen, had ik totaal niet zien aankomen. (Wel tijdens de toespraak natuurlijk, want toen was dat nieuws al uitgelekt.) Waarom dat nodig was, bleef schimmig. Vanwege de reisbeweging van ouders? Vanwege het blok-aan-het-been-effect zodat ouders wel thuis móeten werken? Vanwege besmettingsrisico’s? Het blijft gissen.

Bij EenVandaag reageerde OMT-lid en kinderarts Károly Illy verbijsterd op het nieuws. Wat hem betreft moest dit besluit snel teruggedraaid worden. Wellicht zou Illy zijn eigen OMT-advies van die week terug moeten lezen. Het OMT adviseerde een gehele lockdown. En in zo'n aanpak zouden ook de scholen gesloten moeten worden, aldus de medische experts:

In deze benadering is de sluiting van scholen een kleine bijdrage aan een totaalpakket. Bij zo'n ingrijpende maatregel die vele kinderen raakt, had een goede onderbouwing niet misstaan.

Voor winkeliers is de lockdown een ramp. Vijf weken dicht, en dan ook nog eens in deze topmaand. Het kabinet is, sneller dan anders, al begonnen met het uitbreiden van de steunpakketten. Net als eerder de horeca krijgt nu ook de detailhandel een eenmalige vergoeding voor waardeloos geworden voorraden. Vermoedelijk houdt het verruimen van de steun daar niet op. De diepe zakken van minister Hoekstra van Financiën zijn nog niet leeg, het einde van de coronacrisis gloort, waarom zou je ondernemers nu laten vallen?

Tegenover micro-ellende staat eigenlijk niet net zoveel macro-leed. Opvallend genoeg lijkt de lockdown-schade voor de economie als geheel wel mee te vallen. Op de dag van de toespraak van premier Rutte belde ik met economen om hun inschatting te horen. Het toverwoord bleek ‘veerkracht’. De opleving tussen de eerste en tweede golf heeft laten zien dat de economie heel snel weer opveert, zodra de coronamaatregelen dat mogelijk maken. De economische groei in het derde kwartaal heeft alle economen verrast: +7,7%!

In een reactie op de lockdown zei Rabo-econoom Ester Barendregt:

Ze vertelde dat haar afdeling economen die maandagmiddag meteen even overlegd had of de raming voor de Nederlandse economie moest worden aangepast. De eerst indruk was dat dat onnodig was. Later in de week kwam er toch een bijstelling, maar die is zó miniem. In plaats van 2,4% groei in 2021, rekent Rabo nu op 2,3%.

De lichtblauwe stippellijn was de oude raming, de donkerblauwe stippellijn de nieuwe. Een paar kwartalen is er een beperkt effect, daarna is dat effect weer weg. Dat er toch een negatieve impact is, komt doordat de ingreep van de lockdown heviger is dan was verwacht. Dat de economie langer in een strenge beperkingen zit, heeft natuurlijk wel enig effect. Anderzijds zijn ondernemers voorbereid op dit soort scenario’s en staan de steunpakketten van de overheid al klaar.

Cruciaal is wat er ná de lockdown gebeurt. Eerder gebruikte premier Rutte de beeldspraak van de hamer en de dans. Hij geeft het virus nu een harde klap met een hamer. Maar daarna moeten we dansen met dat virus, er op een verantwoorde manier mee leven. Gelukkig staat het vaccinatieprogramma voor de deur, dus die dans is een stuk eenvoudiger geworden. Maar dan nog zal het kabinet ervoor moeten zorgen dat we tijdens het uitrollen van de vaccins door inzet van tests en bron- en contactonderzoek het virus onder controle blijven houden. Dit offer van de lockdown is alleen te dragen als er niet alsnog een derde golf komt in het nieuwe jaar. Gelukkig heeft zorgminister Hugo de Jonge zijn handen vrij en kan hij alles in orde brengen.

Deze week ben ik begonnen met een dagelijkse rubriek op onze website. Hoe is het om met je gezin in lockdown te zijn? Wat doe je we en wat doe je niet? Plotseling zijn de kinderen vrij van school en ze weten dat ze na de feestdagen aan de bak moeten in thuisonderwijs. Iedere dag een klein verhaaltje:

Deel 1: Als ik bericht van de juf op de school-app lees, schiet ik vol

Deel 2: Ik wil me langs mensen moeten wringen, zwetende lijven ruiken

Deel 3: ’Weet je pap, ik slaap toch veel liever thuis’

Luister hier onze wekelijkse podcast ‘Kwestie van Centen’. Presentatie: Herman Stam. Was een lockdown onvermijdelijk geworden? En waarom moesten nu zelfs de basisscholen dicht? Deze week bespreken we uiteraard de toespraak van premier Rutte. En ook de economische gevolgen van de plotse sluiting van talloze winkels. Ook op Spotify en iTunes.

Mij inhuren als spreker of moderator? Ook voor webinars. Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar info@speakersacademy.com

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/