Dus nu roept niet meer alleen de oppositie om perspectief, maar ook de experts in het OMT. Ik weet het, vragen om perspectief is heel gemakkelijk. Probeer de crisis maar te managen en ondertussen een schets te geven van de coronacrisis na de tweede golf. En toch zal het kabinet dat moeten doen. Na negen maanden crisis zou je toch kunnen verwachten dat de crisismanagers in het kabinet in staat zijn zowel de korte termijn als de iets langere termijn onder controle te krijgen?
Een paar weken geleden
schreef ik al over de terugkeer naar het oude normaal. Daarvoor sprak ik destijds met economen Bas Jacobs en Marieke Blom, gezondheidseconoom Xander Koolman en McKinsey-expert Sven Smit. Zij schetsten een vrij optimistisch beeld. Na de tweede golf moet het mogelijk zijn om stap voor stap de economie en de samenleving weer te openen. Met de massale inzet van coronatesten is een terugkeer naar het oude normaal mogelijk.
Vooral ING-econoom Blom benadrukt steeds dat je moet terugredeneren. Bedenk waar je over een halfjaar wilt zijn en bedenk dan wat je nodig hebt aan capaciteit om daar te komen. En dat tijdpad kun je als kabinet dan prima delen met de samenleving. Niet als keiharde belofte, maar wel als een positieve routekaart. Blom zei hierover:
„We weten steeds beter aan welke knoppen we kunnen draaien om corona onder controle te houden. Daarom zou de overheid op een rij moeten zetten wat wanneer beschikbaar is. Dan krijg je een soort planning, waarvan iedereen zal begrijpen dat je niet exact kunt voorspellen hoe het verloopt. Maar het ingewikkelde is nu dat daar geen enkel idee over lijkt te zijn en ondernemers dan maar zelf moeten uitzoeken wat ze voor 2021 kunnen verwachten.”
Plannen voor terugkeer naar het oude normaal worden in het kabinet wel degelijk serieus genomen. Maar actie zien we nog altijd niet. Ik hoor daarvoor drie redenen. Reden 1: De Jonge krijgt het maar steeds niet voor elkaar de capaciteit van testen en onderzoek op orde te krijgen, een organisatorisch probleem. Reden 2: het ministerie van Volksgezondheid kiest voor een verkeerd soort zuinigheid. Er is grote vrees dat straks blijkt dat er teveel testen en vaccins zijn ingekocht die ongebruikt op de plank blijven liggen. Terwijl overshooting het devies is, kiest VWS voor undershooting. Reden 3: het kabinet vreest dat de bevolking nu de urgentie verliest als het beeld wordt geschetst van het licht dat er aan het eind van de tunnel is.
Die laatste reden is intrigerend. Het perspectief wordt de bevolking bewust onthouden uit angst dat niemand zich dan meer aan de beperkende maatregelen houdt. Voor mij persoonlijk zou het juist precies andersom werken. Anderzijds begrijp ik de zorg wel. Nu al zie je dat de beperkingen minder nageleefd worden. Het verkeer is bijvoorbeeld veel minder teruggelopen dan in het voorjaar.
Toch denk ik dat je mensen dat perspectief niet mag onthouden. Als het kabinet het tenminste echt binnen het bereik heeft. Daarop vertrouwt ondernemersorganisatie VNO-NCW blijkbaar niet, want de club heeft vandaag zelf zo'n
plan gelanceerd. ‘Naar een testsamenleving’ heeft het voorstel. In dat massale testen zit de crux. Waar nu circa 300.000 tests per week worden afgenomen, schetst VNO een beeld van miljoenen tests per week. Dat is mogelijk zodra de sneltesten zijn uitgerold en er ook blaastesten beschikbaar komen.
VNO-voorzitter Ingrid Thijssen vertelde me gistermiddag over het plan. Ook persoonlijk merkt zij dat de beperkingen uiteindelijk niet meer op te brengen zijn:
“Ik was vorige week op een begrafenis. En als je ziet hoe dat gaat, daar had ik echt verdriet van. Bovenop het verdriet dat er bij een begrafenis al is. Toen dacht ik: mensen houden dit niet vol. Je ziet dat de huidige corona-aanpak met gedragsmaatregelen steeds meer pijn doet in de samenleving. Eenzaamheid, de spanningen nemen toe, werkloosheid, faillissementen. Mensen hebben behoefte aan perspectief. Er wordt reikhalzend uitgekeken naar een vaccin, maar het moet nog maar blijken wanneer dat er is. Mensen hebben behoefte aan licht aan de einde van de tunnel.”
Met een adviesbureau, dat ongenoemd wil blijven, is het plan doorgerekend en volgens VNO-NCW is het ‘haalbaar’. Het
voorstel is een aanpak die in drie fases wordt uitgerold:
Fase 1 - ‘de grote klap’
In de regio’s met het hoogste aantal besmettingen wordt de gehele lokale bevolking in een paar dagen geteld getest. Zeker twee of drie keer. Wie positief is, moet zich isoleren. Aantal testen: 2-3 miljoen. Kosten: €30-50 miljoen.
Fase 2 - ‘terug naar de situatie van zomer 2020’ - medio december/januari
Horeca, theaters, kantoren zijn weer open. Bijeenkomsten zijn weer mogelijk. Maar wel met inachtneming van de anderhalvemeterregel. Massaal testen, bron- en contactonderzoek en quarantaine zijn noodzakelijk. “Blijkt uit bron- en contactonderzoek of uit de corona-app dat je in contact bent geweest met een besmet persoon, dan ga je in quarantaine. Kun je niet thuiswerken? Dan laat je je dagelijks testen. Met een groene (negatieve) test in de hand mag je die dag aan het werk.” Dit is een tussenfase. Fase 3 met een massale inzet van blaastesten (die simpeler hanteerbaar zijn) met worden voorbereid. Aantal testen: 2 miljoen per week. Kosten: €20-40 miljoen per week.
Fase 3 - Terug naar ‘vrijwel normaal’ - april 2021
Dit is het perspectief: alles is weer open en de anderhalvemeterregel kan worden geschrapt. “Horeca, bioscopen, evenementen en theaters zijn open mét een ‘groene’ testuitslag van die dag.” Dankzij de beschikbaarheid van snelle blaastesten biedt een negatieve uitslag toegang tot werk, bijeenkomsten en evenementen. Naar deze fase moet je toewerken, want er is een veel massalere inzet van testen nodig dan waar VWS nu op koerst. Die mikt op circa 1-1,6 miljoen testen per week. Dit plan gaat uit van veel grotere aantallen uit. Daar is uiteraard wel de inzet van veel meer mensen voor nodig. En het plan staat of valt met de bereidheid van mensen om zich te laten testen en bij een positieve uitslag in quarantaine te gaan. Aantal testen: 4,5 miljoen per week. Kosten: €50-100 miljoen.
Is dit het ei van Columbus? Gaat dit werken? Ik kan dat niet beoordelen. Maar de denkrichting is duidelijk. Schuif die misplaatste zuinigheid van VWS opzij. En redeneer en plan naar een gewenst doel toe. Nu lijkt die hele crisis ons te overkomen en zijn de beperkingen een onoverkomelijkheid die we maar moeten accepteren. Een plan als dit probeert te streven naar een houdbare en leefbare situatie en schetst wat je in stelling moet brengen om daar te komen.
April 2021 klinkt nog ver weg. Maar ik word er desondanks blij van dat dit perspectief er blijkbaar is.
Gezondheidseconoom Xander Koolman dacht mee en is enthousiast:
“Uit het initiatief van VNO-NCW blijkt de grote behoefte in de samenleving aan andere instrumenten om dit virus te bestrijden en de samenleving weer open te gooien. Massaal testen/screenen ook onder asymptomaten en presymptomaten is zo'n nieuw instrument. De werkzaamheid zal heel sterk zijn als de deelname hoog is en de positief getesten zich isoleren. Dat is niet vanzelfsprekend, maar het alternatief van een ‘lockdown’ is ook erg onaantrekkelijk. Het gaat er daarom om als samenleving mensen te stimuleren deel te nemen aan deze aanpak. Daar kunnen werkgevers een belangrijke rol vervullen. Lukt het, dan zijn de voordelen groot, voor de hoog risicogroepen maar zeker ook voor werkgevers.”
